Jak rozróżnić hejt od konstruktywnej krytyki i jak udzielać feedbacku bez hejtu?

W dobie mediów społecznościowych, szybkiej komunikacji online i nieograniczonego dostępu do treści, granica między krytyką a hejtem często ulega zatarciu. Zrozumienie różnicy między tymi dwoma zjawiskami jest kluczowe dla zdrowej komunikacji, budowania relacji i wspierania rozwoju zarówno osobistego, jak i zawodowego. Jak odróżnić konstruktywną krytykę od hejtu oraz jak udzielać feedbacku w sposób, który inspiruje, a nie rani? Na te pytania odpowiada Ilona Adamska, pomysłodawczyni kampanii Nie hejtuję-motywuję, filozof, etyk.

Czym jest konstruktywna krytyka?

Konstruktywna krytyka to forma informacji zwrotnej, która ma na celu pomóc drugiej osobie w rozwoju lub poprawie pewnych aspektów jej działania, pracy czy zachowania. Cechy konstruktywnej krytyki to:

• Konkretny kontekst: Krytyka dotyczy konkretnej sytuacji, zachowania lub elementu pracy, a nie osoby jako całości.
• Propozycje rozwiązań: Oprócz wskazania błędów czy niedociągnięć, osoba udzielająca konstruktywnej krytyki często proponuje sposoby poprawy.
• Szacunek i empatia: Krytyka wyrażana jest w sposób uprzejmy, z szacunkiem dla uczuć i godności drugiej osoby.
• Intencja rozwoju: Prawdziwym celem krytyki jest wsparcie rozwoju, a nie poniżenie czy wywołanie negatywnych emocji.

Przykład konstruktywnej krytyki: „Twoja prezentacja była bardzo ciekawa, ale zauważyłem, że niektóre slajdy były przeładowane tekstem. Może warto spróbować użyć bardziej zwięzłych punktów, aby ułatwić odbiór treści?”

Czym jest hejt?

Hejt to negatywne, często agresywne lub obraźliwe komentarze, które nie mają na celu pomocy, lecz wywołanie przykrości, upokorzenia, uderzenia w poczucie wartości lub zniszczenia czyjejś reputacji. Hejt charakteryzuje się:

• Personalne ataki: Skupienie na obrażaniu osoby, a nie na jej działaniach czy pracy.
• Brak konstruktywności: Brak jakichkolwiek sugestii dotyczących poprawy czy rozwiązania problemu.
• Agresywny język: Użycie wulgaryzmów, poniżających określeń i negatywnych etykiet.
• Intencja skrzywdzenia: Hejt jest motywowany chęcią wyładowania frustracji, zazdrości lub po prostu zaszkodzenia drugiej osobie.

Przykład hejtu: „Twoja prezentacja była beznadziejna. W ogóle nie wiesz, co robisz.”

Jak odróżnić hejt od krytyki?

Oto kilka pytań, które warto sobie zadać, aby odróżnić hejt od konstruktywnej krytyki:

• Czy komentarz odnosi się do konkretnego zachowania lub pracy, czy atakuje osobę?
• Czy w wypowiedzi pojawiają się sugestie poprawy, czy jedynie negatywne oceny?
• Czy ton wypowiedzi jest spokojny i rzeczowy, czy agresywny i emocjonalny?
• Jaka jest intencja autora wypowiedzi? Czy chodzi o pomoc, czy o sprawienie przykrości?

Jeśli komentarz zawiera obraźliwe uwagi, nie wnosi żadnej wartościowej treści i wyraźnie ma na celu zranienie drugiej osoby — to hejt, a nie krytyka.

Jak udzielać feedbacku bez hejtu?

Aby udzielać feedbacku w sposób wspierający, warto przestrzegać kilku zasad:

1. Stosuj zasadę „kanapki”: Zacznij od pozytywnego aspektu, następnie wskaż element do poprawy, a na koniec ponownie podkreśl coś wartościowego. Dzięki temu osoba przyjmująca feedback poczuje się doceniona i zmotywowana do działania. Jest też druga szkoła, która mówi o tym, żeby zacząć od tzw. informacji sponsorujących, wzmacniających, a następnie przejść do korygujących – żeby pokazać np. pracownikowi, co mu zagraża, blokuje jego rozwój, wymaga namysłu.
2. Nagradzanie i korygowanie: Jak mówi Tomasz Gordon, certyfikowany trener biznesu: „Nagradzać i komplementować powinnyśmy publicznie. Korygować – tylko twarzą w twarz. Ważne przy tym, żeby używać języka opartego o szacunek i empatię”.
3. Mów o faktach, nie o osobie: Skup się na konkretnym działaniu lub wyniku, a nie na cechach charakteru czy osobowości. Zamiast mówić „Jesteś niekompetentny”, powiedz „W tym projekcie zabrakło kilku kluczowych danych”.
4. Używaj „ja-komunikatów”: Zamiast oskarżać, wyrażaj swoje odczucia. Na przykład: „Mam wrażenie, że ta część tekstu jest mniej spójna. Może warto ją jeszcze dopracować?”
5. Unikaj uogólnień: Sformułowania typu „zawsze” i „nigdy” są zazwyczaj przesadzone i mogą być krzywdzące. Lepiej wskazać konkretne sytuacje.
6. Pamiętaj o intencji: Przed wyrażeniem krytyki zastanów się, jaki jest Twój cel. Jeśli naprawdę chcesz komuś pomóc, zadbaj o to, aby Twoje słowa były wspierające, a nie raniące.

Podsumowanie

Rozróżnienie konstruktywnej krytyki od hejtu to umiejętność, która sprzyja budowaniu zdrowych relacji i środowiska opartego na wzajemnym szacunku. Krytyka — o ile wyrażana z empatią i troską — może być cennym narzędziem rozwoju.

Lew Wygotski – znany psycholog i pedagog, podkreślał znaczenie interakcji społecznych w procesie uczenia się. Uważał, że interakcja społeczna i wymiana opinii (w tym krytycznych uwag) jest źródłem i siłą napędową uczenia się.

Natomiast hejt, który nie niesie za sobą żadnej wartości, warto ignorować lub zgłaszać. Pamiętajmy, że słowa mają moc — mogą zarówno budować, jak i niszczyć. Dlatego warto wybierać je mądrze i z intencją wspierania innych.

Ilona Adamska

Magister filozofii (specjalizacja: etyka), absolwentka trzyletniego kursu doktoranckiego na UKSW w Warszawie. Prezes Fundacji „W zgodzie ze sobą”. Wydawca i redaktor naczelna magazynu „Law Business Quality” oraz sześciu portali lifestylowych.

Autorka książek, motywatorka, prelegentka konferencji biznesowych. Ekspertka ds. przeciwdziałania mowie nienawiści, regularnie występująca w mediach – telewizji i stacjach radiowych, gdzie porusza tematykę hejtu.

Organizatorka ogólnopolskiej kampanii społecznej „NIE HEJTUJĘ – MOTYWUJĘ” pod patronatem Ministerstwa Edukacji Narodowej i Ministerstwa Sprawiedliwości, której ambasadorami zostali m.in.: Weronika i Teresa Rosati, zespół Blue Café, Piotr Kupicha, Katarzyna Pakosińska, Katarzyna Miller, Krystian Wieczorek, Jasiek Mela, Daria Widawska i inni.

Pomysłodawczyni ogólnopolskich badań pt. „Hejt w Internecie. Postawy, opinie oraz różnice w postrzeganiu przez Polki i Polaków”.